Havayolu İle Seyahat Eden Yolcuların Haklarına Dair Yönetmelik (“Yönetmelik”) Aralık 2024’te güncellenerek “yolcuların uçağa binmesinin reddedilmesi ve uçuşların iptal edilmesi veya uzun süre ertelenmesi durumunda yolculara tazminat ve yardım sağlanması” hususları, Avrupa Birliği’nin 11/2/2004 tarihli ve (EC) 261/2004 sayılı Tüzüğü ile uyumlu olarak güçlendirilmiştir.
Yolculara tanınan haklar, yolcunun uçağa kabul edilmemesi, uçuşun iptali ya da uzun süre ertelenmesi durumları ve erteleme süresi ile seyahat mesafesine göre farklılık göstermektedir.
- Yolcunun uçuşa kabul edilmemesi, uçuşun iptali ya da uçuşun gecikmeli yapılması durumlarında yolculara tanınan haklar nelerdir?
Yönetmelik’e göre bu durumlarda yolculara tanınan haklar;
- Geri ödeme veya güzergah değişikliği hakkı
- Tazminat hakkı
- Hizmet hakkı
olarak gruplandırılmıştır. Yönetmelik’te ayrıntılandırılan bu haklar, her durum ve her seyahat için her yolcuya tanınmakla birlikte belirli şartların gerçekleşmesi aranır.
- Bu hakların kapsamı nelerdir?
| Tablo 1 | Geri Ödeme veya Güzergah Değişikliği Hakkı |
|
| Tablo 2 | Tazminat Hakkı |
Yolculara ayrıca alternatif bir uçuş ile son güzergah değişikliği teklif edilen durumlarda mesafe ve erteleme süresine göre ödenecek tazminatta indirime gidilebilir. |
| Tablo 3 | Hizmet Hakkı |
|
- Bu haklardan hangi yolcular yararlanabilir?
Yolcuların bu haklardan yararlanabilmesi için;
- İlgili uçuş için onaylanmış bir rezervasyona sahip olmaları gerekir.
- Türk menşeli hava taşıma işletmeleri ile uçacaklarsa uçuşun Türkiye’deki havaalanlarına ya da yine Türkiye’deki havaalanlarından gerçekleşmesi, yabancı menşeli hava taşıma işletmeleri ile uçacaklarsa uçuşun Türkiye’deki havaalanlarından gerçekleşmesi gerekir.
- İptal olan uçuşlar hariç uçağa kabul edilmeme ya da uçuşun gecikmesi durumlarında yolcunun uçuş öncesi kontrole başvurması (check-in yapmış olması) aranır.
Uçağa Kabul Edilmeyen Yolcuların Hakları
Kimi durumlarda onaylanmış rezervasyon kaydı olan geçerli bir bilete sahip olmasına rağmen yolcular, uçağa kabul edilmeyebilir. Bunun en sık rastlanan sebebi, arz edilen koltuk sayısından fazla yolcu bileti satılmasıdır. Böyle bir durumda uçuş hizmeti veren işletme (havayolu işletmesi), gönüllü yolcular arayarak onaylanmış rezervasyonları olan uçağa binmemelerini isteyebilir. Böyle bir durumda;
Gönüllü olarak (kendi iradeleri ile) uçma haklarından feragat eden yolculara geri ödeme veya güzergah değişikliği hakkı tanınır (Tablo 1).
Kendi iradeleri dışında havayolu işletmesi tarafından uçuşa kabul edilmeyen yolculara yukarıda anılı geri ödeme veya güzergah değişikliği hakkına ek olarak tazminat hakkı (Tablo 2) ve hizmet hakkı da (Tablo 3) tanınır:
Yolcunun sağlık, emniyet, güvenlik, uygun olmayan seyahat belgeleri gibi sebeplerle uçuşa kabul edilmemesi için makul gerekçelerin bulunduğu durumlarda mevzuat gereği bu haklar kendisine tanınmamaktadır.
Uçuşu İptal Olan Yolcuların Hakları
Uçuşun iptal olması durumunda uçuşu gerçekleştirecek hava taşıma işletmesi, yolcuya geri ödeme veya güzergah değişikliği hakları ile hizmet haklarını şu şekilde kullandırır:
- Yolculara geri ödeme vaya güzergah değişikliği hakkı ile bekleme süresine uygun olarak Tablo 3’teki yiyecek içecek hizmetleri ile yine aynı tablodaki iletişim araçlarından faydalanma hizmetlerini verir.
- Güzergahın değiştirilmesi halinde planlanan yeni uçuşun iptal olan uçuştan sonraki günlerde gerçekleşmesi halinde ayrıca Tablo 3’teki konaklama ve ulaşım hizmetlerini verir.
Yolcunun Tablo 2’deki tazminat hakkının doğabilmesi için yolculuğun planlanan gün ve saatinden ne kadar süre önce iptal edildiği ve iptal edilmesine karşılık teklif edilen seyahatin planlanan varış gün ve saatine kıyasla yolcuyu ne kadar etkilediğine bakılır. Hava taşıma işletmesi;
- Planlanan hareket zamanından en az iki hafta önce yolcuyu iptalden haberdar ederse,
- Planlanan hareket zamanından iki hafta ila yedi gün öncesinde iptalden haberdar etmekle birlikte ayrıca yolcuya planlanan hareket saatinden en fazla iki saat önce kalkacağı ve son varış yerine planlanan varış saatinden en fazla dört saat sonra ulaşabileceği bir güzergah değişikliği teklif ederse,
- Planlanan hareket saatinden yedi günden kısa zaman öncesinde iptalden haberdar etmekle birlikte ayrıca yolcuya planlanan hareket saatinden en fazla bir saat önce kalkacağı ve son varış yerine planlanan varış saatinden en fazla iki saat sonra ulaşabileceği bir güzergah değişikliği teklif ederse
Yolcu, tazminat hakkından faydalanamaz. Hava taşıma işletmesi yukarıda belirtilen zamanlarda iptali bildirmeyip yine yukarıda belirtilen gecikme sürelerine uygun bir alternatif güzergah değişikliği teklif etmezse tazminat sorumluluğu doğar.
Hava taşıma işletmesi ayrıca;
- Tüm tedbirleri almasına rağmen olağanüstü hallerin iptale neden olduğunu kanıtlayabildiği takdirde ya da
- Yolcu iletişim bilgisini talep etmesine karşın bu bilgi ilgililerce kendisine verilmediği ya da yanlış verildiği durumlarda
Tazminat sorumluluğundan kurtulur.
Uçuşu Geciken Yolcuların Hakları
Bir uçuşun planlanan hareket saatinden daha geç bir saate bırakılmasında uçuşun mesafesi de dikkate alınarak bu uçuşun ne kadar geciktiği, iç hat ya da dış hat olduğuna göre yolculara tanınan haklar değişmektedir.
- 1500 kilometreden (1500 km dahil) daha kısa ve iç hatlardaki uçuşlar için iki saat veya daha fazla,
- 1500 ile 3500 (3500 km dahil) kilometre arası uçuşlar için üç saat veya daha fazla,
- 3500 kilometreden daha uzun uçuşlar için dört saat veya daha fazla gecikmesi durumunda yolculara;
- Tablo 3’teki yiyecek içecek hizmetleri ile yine aynı tablodaki iletişim araçlarından faydalanma hizmetlerini verir.
- Gecikme dolayısıyla hareket saati planlanan hareket saatinden sonraki günlere denk geliyorsa ayrıca Tablo 3’teki konaklama ve ulaşım hizmetlerini verir.
- Gecikme, en az 5 saat olduğunda Tablo 1’deki geri ödeme ve başlangıç noktasına ücretsiz uçuş hizmeti verir.
Uçuşun teknik ve operasyonel nedenlerle gecikmesi ve yolcunun planlanan son varış yerine 3 saat ve daha fazla süre geç ulaştırılması halinde hava taşıma işletmesi Tablo 1’deki geri ödeme veya güzergah değişikliği hakları ile Tablo 2’deki tazminat hakkını mevzuatta belirtilen ölçütlere göre yerine getirmekle yükümlüdür.
SONUÇ
Aralık 2024’te yapılan Yönetmelik değişikliğiyle birlikte yolcuların özellikle tazminat hakları gelişmiştir. Havayolu firmaları, yolcularını sahip oldukları haklara dair bilgilendirmekle yükümlü olmalarına rağmen mesafe, süre ve istisnalar bakımından yolcunun talebinin ve hizmet veren şirket tarafından hakkın tesisinin de doğru tespit edilmesi önemlidir. Genel bilgilendirmenin dışında mevzuattaki istisnaların da dikkate alınması, talebin iletilmesi ve hakkın tesisi esnasında önem arz eder.