Rekabet Kurulu, elektrikli araçlara İzmir-İstanbul Otoyolunda sunulan mevcut şarj hizmetinin Rekabet’in Korunması Hakkında Kanun’u ihlal ettiğine karar verdi.
İzmir-İstanbul O-5 Otoyolu’nda elektrikli araçlara şarj hizmeti sunulması faaliyeti kapsamında Otoyol İşletme ve Bakım AŞ ve ZES Dijital Ticaret AŞ arasındaki dikey ilişki çerçevesinde tek alıcıya sağlama yükümlülüğü bulunması ve bu durumun sözleşmesel münhasırlığa yol açması nedeniyle 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un (“Kanun”) 4. ve 6. maddelerinin ihlal edildiği iddiasına yönelik yürütülen ön araştırmada elde edilen bilgileri, belgeleri ve yapılan tespitleri ciddi ve yeterli bulan Rekabet Kurulu (“Kurul”) 24.07.2024 tarihinde iki şirket hakkında soruşturma başlatmıştı.
Soruşturma kapsamında Rekabet Kurulu, Otoyol İşletme ve Bakım AŞ’ye i) O-5 Otoyolu üzerindeki şarj ağı işletmeciliği pazarındaki münhasırlık uygulamaları sebebiyle 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesinin ve 6. maddesinin ihlal edildiğine yönelik, ii) şarj ağı işletmeciliği pazarındaki teşebbüsler arasında ayrımcılık yapmak suretiyle 4054 sayılı Kanun’un 6. maddesinin ihlal edildiğine yönelik; ZES Dijital Ticaret AŞ hakkında ise yine O-5 Otoyolu üzerindeki şarj ağı işletmeciliği pazarındaki münhasırlık uygulamaları sebebiyle 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesinin ve 6. maddesinin ihlal edildiğine yönelik incelemelerde bulundu.
- Soruşturmada ilgili ürün pazarı; hem AC hızlı şarj hizmetini hem de DC yüksek hızlı şarj hizmetini kapsayacak şekilde “elektrikli araç şarj hizmeti” olarak tanımlanmıştır.
- Otoyol İşletme ve Bakım AŞ, Kocaeli ve İzmir’i Osmangazi Köprüsü üzerinden birbirine bağlayan İstanbul-İzmir O-5 Otoyolu’nda bulunan Oksijen isimli hizmet tesislerinin tek işletmecisidir.
- ZES Dijital Ticaret AŞ ise Zorlu Enerji grup şirketlerinden olup Türkiye genelinde elektrikli araç şarj istasyonlarının kurulumu ve işletilmesi alanlarında faaliyet göstermektedir.
Soruşturma kapsamında yürütülen uzlaşma süreçleri sonucunda Otoyol İşletme ve Bakım AŞ ve ZES Dijital Ticaret AŞ tarafından “O-5 Otoyolundaki “Oksijen” isimli otoyol tesislerinde “Zes” markalı şarj istasyonlarının kurulumuna ve işletilmesine yönelik Otoyol İşletme ve Bakım AŞ ve ZES Dijital Ticaret AŞ arasında 2018 yılında imzalanan sözleşme kapsamında, 01.06.2018-02.06.2022 döneminde ZES Dijital Ticaret AŞ’ye münhasırlık tanındığı ve Oksijen’lerde ayrı bir trafo ve ek iletim hattına gerek olmadan ZES markalı AC şarj ünitelerinin kullanıldığı gerekçeleriyle 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesinin ihlal edildiği” kabul edildi.
Bu çerçevede;
- 27.12.2024 ve 09.01.2025 tarihlerinde alınan uzlaşma nihai kararları ile ZES Dijital Ticaret AŞ’nin ve Otoyol İşletme ve Bakım AŞ’nin sözleşmesel münhasırlık uygulanmasına yönelik eylemleri bakımından soruşturmanın uzlaşma ile sonlandırılmasına karar verilerek %25 oranında indirim ile ZES Dijital Ticaret AŞ’ye 1.707.963,45 TL, Otoyol İşletme ve Bakım AŞ’ye ise 6.025.703,83 TL idari para cezası verilmiştir.
- İlaveten Otoyol İşletme ve Bakım AŞ kendisi ile elektrikli araç şarj hizmeti pazarında faaliyet gösteren teşebbüsler arasında O-5 Otoyolundaki Oksijen tesislerinde şarj istasyonu kurulumuna ve işletilmesine yönelik imzalanan sözleşmelerde, teşebbüsler arasında ayrımcılığa yol açan hükümler bulunduğu iddiasına ilişkin olarak taahhüt başvurusunda bulunmuştur.
- Otoyol İşletme ve Bakım AŞ tarafından sunulan nihai taahhüt metnindeki taahhütlerin kabul edilmesine ve soruşturmanın sonlandırılmasına 13 Şubat 2025 tarihli Kurul toplantısında karar verilmiştir.
Taahhüt metninde Otoyol İşletme ve Bakım AŞ temel olarak; i) O5 Otoyolunda elektrikli araç şarj hizmeti sunan herhangi bir teşebbüs ile münhasır bir sözleşme imzalamamayı, ii) O5 Otoyolundaki Oksijen tesislerinde faaliyette bulunan veya bulunacak olan elektrikli araç şarj hizmeti sunan teşebbüsler ile akdedilecek sözleşmelerde yer alan proje giriş bedeli, depozito, gelir paylaşım oranı, genel gider payı gibi hususlarda teşebbüsler arasında ayrımcılığa yol açabilecek uygulamalarda bulunmamayı, iii) mevcut sözleşmelerini bu kapsamda düzenlemeyi ve iv) taahhütlere uyumun izlenebilmesi adına beş yıl süre ile altı ayda bir Rekabet Kurumu’na bilgilendirme yapmayı kabul etti.
Türkiye’de elektrikli araçların kullanımı hızla artmış, böylece şarj istasyonlarına kolay ulaşım ve düzgün şarj altyapısı da önemli hale gelmiştir. Halen gelişmekte olan “elektrikli araç üretimi pazarı” ve “kamuya açık elektrikli araç şarj istasyonu işletme pazarı” kapsamında yapılan anlaşmalar da Rekabet Hukuku kapsamında Kurul’un dikkatini çeker hale gelmiştir. Kurul’un 28 Şubat 2025 tarihinde verdiği karar, bu pazarın rekabete uygun şekilde gelişebilmesi için önemlidir.
Bu kararla O-5 otoyolundaki elektrikli araç şarj hizmetleri pazarı yeniden rekabete açılarak burada şarj hizmeti alacak tüketicilerin daha fazla seçenekle bir araya gelmesi sağlanmıştır.
Şarj Ağı İşletmeci Lisansı
“Elektrikli araç şarj hizmeti” kaçınılmaz olarak enerji piyasasını da doğrudan ilgilendiren bir hizmettir. Bu kapsamda elektrikli araç şarj istasyonu kurulumu ve işletilmesi pazarlarına girmek için ciddi yasal prosedürler bulunmaktadır. Örneğin söz konusu pazarda faaliyette bulunulması için öncelikle Enerji Piyasası Denetleme Kurumu’ndan “şarj ağı işletmeci lisansı”nın alınması ve şarj ağı işletmecisi lisansı sahibinin mevzuatta öngörülen süreler içerisinde belirli yerlerde ve belirli sayıda şarj istasyonu kurarak şarj ağını oluşturması ve şarj ünitelerinin belli TS EN standartlarını koruması gerekmektedir. (Şarj Ağı’na ilişkin gereklilikler ve lisans sahibinin hak ve yükümlülükleri için Şarj Hizmeti Yönetmeliği md 15 ve 16) Rekabet Kurulu’nun pazardaki münhasırlığı ihlal olarak tespit eden bu kararı, pazardaki girişimciler için de önemlidir.
Sonuç olarak, yukarıda değinildiği üzere, işbu yazımızda incelenen Kurul kararı ile O-5 otoyolundaki elektrikli araç şarj hizmetleri pazarında rekabetçi bir piyasa yapısı sağlanarak piyasa dengesi korunmaya çalışılmış ve aynı zamanda burada şarj hizmeti alacak tüketiciler daha fazla seçenekle bir araya getirilerek daha kaliteli ve sürdürülebilir hizmete ulaşım amacı vurgulanmıştır.